શૂદ્ર શકુંતલાની સ્વગતોક્તિ

બસ, દુષ્યંત, બહુ થયું.

આથી વધારે આઘાત-અત્યાચાર

મારું કાળું લોહી નહિ સહન કરે ‘

મુદ્રિકા તો એક છલના છે, દુષ્યંત, છલના.

કેમકે મુદ્રિકા જોઈ તમે તમારી ભમરાથી ડરતી,

ભીરુ હરિણી-વનવેલીશી

કણ્વઆશ્રમનાં પ્રાંગણનો કચરો કાઢતી

શકુંતલાને જોતા નથી.

એના ગોત્રનો નકશો જુઓ છો.

કયાં છે મારા કાળા લોહીનું ગોત્ર?

તમારા પૂર્વજોએ મૂળથી જ કર્યો છે ઉચ્છેદ.

ભલે ગોત્રહીન હજી વહ્યા કરે છે કાળું લોહી

પૃથ્વીના ખંડ ખંડ પર .

હું શૂદ્ર , ગોત્રહીન,

તમારા મધ્યરાત્રિના ઉપભોગ માટેની મદિરા જાણે.

હું તો મૃગયા માટેની વનવન ભટકતી હરિણી.

મારા રક્તની મદિરા કેવળ

તમારી પશુતાને જાગૃત કરવા માટે.

નહીં તો, તમારા જ ગૌર રક્તનો શ્યામ આવિષ્કાર

તમારો પુત્ર- મારો ભરત

તમારે માટે અસ્પૃશ્ય ન હોત,

અને એ મૂએલા ઢોરના દાંત

ગામના છેવાડે બેસી

આમ ન ગણતો હોત.

દુષ્યંત, તમે કશું ભૂલ્યા નથી.

ભૂલવાનો દેખાવ કરો છો . કેમકે જે શકુંતલાને

તમે ચાહતા હતા તે શકુંતલાની

ભીતર તો છલોછલ ભર્યું છે કાળું લોહી.

જેને ગૌર ધારી હતી તે તો

શ્યામ, શૂદ્ર,ગોત્રહીન, અસ્પૃશ્ય –

આજે જેની દુર્ગંધ આવે છે

એ જ કાળું લોહી,

એકદા તમને કેટલું તો ચાહતું હતું?

મને ભૂલી જવા દો, દુષ્યંત,

કણ્વઆશ્રમની આમ્રકુંજોના એ વાસંતી પવનો.

બસ, બહુ થયું, દુષ્યંત,

મને અસ્પૃશ્ય જ રહેવા દો.